The Crown: een cursus leiderschap op Netflix

Na twee seizoenen waarin we de jonge koningin Elizabeth II volgden, is het derde seizoen van The Crown nu op Netflix te zien. Voor liefhebbers van leiderschap is het weer smullen geblazen. The Queen, inmiddels 38 jaar en moeder van vier kinderen, moet zich in de jaren ‘60 en ‘70 staande houden in alle politieke en maatschappelijke dynamiek. Naast de prachtige beelden van Britse paleizen en landschappen valt er in The Crown veel over leiderschap te leren.

Voor de meeste leiders is het hard werken om een positie te verwerven en eenmaal aan de top moet je het waarmaken. Hoe anders is dat als je wieg al op die top stond? Als je om het simpele feit dat je de eerstgeborene bent staatshoofd wordt? De positie van de ‘The Crown’ is buitengewoon formeel en gereglementeerd. Maar hier is zeker sprake van leiderschap. “The crown is not an ornament to be worn, it’s a privilege and a burden and it comes with formidable expectations and responsibilities.”

Eigenschappen van leiders

Wat leren we zoal van The Crown? Om te beginnen zien we op indringende en soms tenenkrommende wijze welke eigenschappen je moet hebben om aan de top te staan. In het derde seizoen zit een flashback waarin Elizabeth zich afvraagt of ze het wel kan, koningin zijn. Haar zusje Margaret zegt dan: “Ik wel! Ik kan er zo goed in zijn. Een grote kroon dragen, iedereen orders geven. Ik ben geboren om dit te doen”. Zij geniet ervan in de spotlights te staan. Van de karaktereigenschappen van leiders die Kirkpatrick en Lock hebben onderzocht heeft Margaret er ten minste vier: zelfvertrouwen, gedrevenheid, leiderschapsmotivatie en extraversie.

De arme Elizabeth ontbeert deze eigenschappen allemaal. Maar het meest pijnlijke is een ander gebrek: het lukt haar niet compassie te tonen. In moeilijke tijden heeft de monarchie een verbindende, troostende rol. Die jas past haar voor geen meter, wat haar de titel ‘IJskoningin’ oplevert. Premier Wilson weet haar daarin mooi te coachen. “Is is our job as leaders to calm more crises than we create. In that sense your lack of emotion is a blessing.” Inderdaad, niemand zit op een hysterische koningin te wachten, maar een beetje empathie zou toch wel fijn zijn.

Harold Wilson geeft toe dat hij zelf als alumnus van Oxford nog nooit met zijn handen heeft gewerkt, liever cognac drinkt, sigaren rookt en wilde zalm eet. Maar een leider moet “een van ons” zijn. In de verkiezingscampagne en op tv drinkt de voorman van de Labour Party daarom bier en rookt hij pijp. “We can’t be everything to everyone and still be true to ourselves.” Hier zie je precies het zwakke punt van sommige leiders. We houden van mensen die authentiek zijn. Bij wie hun handelen in overeenstemming is met wie ze zijn.

Betrouwbaarheid als parel aan de kroon

Is het allemaal ellende met deze koningin? Nee, ze heeft ook een paar grote kwaliteiten: ze is door en door betrouwbaar, voorspelbaar en loyaal. Dit in tegenstelling tot haar zusje die af en toe een ongeleid projectiel is, onberekenbaar, impulsief, op het randje van roekeloos. En dat zijn toch echt contra-indicaties voor leiderschap. Mensen houden van zekerheid. Dus liever een koersvaste leider die het net even anders doet dan je zou willen, dan eentje waarbij je je iedere dag afvraagt welke kant het nu weer op gaat. Betrouwbaarheid is een belangrijke parel aan de kroon.

In de loop van haar leven heeft de echte koningin toch ook geleerd begripvol met haar onderdanen te praten. Zo schrijft Michelle Obama in haar autobiografie over haar ontmoetingen met queen Elizabeth, dat zij haar bewondert om haar onverstoorbaarheid en om haar vaardigheid in het voeren van korte gesprekjes met handige vragen. Daardoor geeft ze aandacht en stuurt toch het protocol niet in de war.

De rol van Queen heeft zeker overeenkomsten met die van een First Lady. Hoewel een vorstin wel een formele positie heeft, hebben ze beiden vrijwel geen macht, geen heldere taak- of doelstelling. Zowel Michelle als Elizabeth worstelen met hun rol. Wat willen en kunnen ze bereiken? Wat wordt er van hen verwacht? Hoe blijven ze zichzelf ondanks een volle agenda en de eenzaamheid aan de top? Ze worden geleefd, meedogenloos bekritiseerd, en als vrouw en moeder moeten ze aan nog meer verwachtingen voldoen dan anderen in een vergelijkbare positie.

Vrouwelijk leiderschap

Wie jong is en vrouw staat als het om leiderschap gaat al gauw met 2-0 achter. In de eerste twee seizoenen kwam ik tot de onthutsende conclusie dat Elizabeth in feite een laaggeschoolde vrouw is. Geen middelbare school maar privélessen over staatsinrichting, dat was het wel zo’n beetje. En dan moest ze het als jonge vrouw opnemen tegen een zwaargewicht als Winston Churchill.

Mijn favoriete scène is die waarin ze de prime minister op het matje roept omdat hij belangrijke informatie over zijn gezondheid heeft achtergehouden. Ze wil weten waarom en zegt dan: “I would ask you to consider your response in light of the respect that my rank and my office deserve, not that which my age and gender might suggest.” Pats. Hij is met stomheid geslagen. Ze laat zien dat stevig in je schoenen staan voor jonge vrouwen extra belangrijk is.

https://youtu.be/vLXYfgpqb8A

Nog een paar lessen tot slot. De rol van een leidinggevende is net als die van koningin niet altijd helder. Zeker niet als de volgers professionals zijn of in teams werken die redelijk zelfstandig opereren. Dan kan de twijfel toeslaan. Doe ik het wel goed genoeg? Wat wordt er van mij verwacht? Stel jezelf de vraag wat jouw toegevoegde waarde is. Waar je het verschil kunt maken. En hoe je dat het beste kunt doen. De rol van leider krijg je niet op een presenteerblaadje en die onzekerheid maakt dat leiders soms juist teveel doen.

Elizabeth reflecteert regelmatig en zoekt sparringpartners op. Dat helpt om zicht te krijgen op de waarden die je belangrijk vindt en op zaken waar je goed in bent. Dan kun je daarna aan de slag met de vervolgvragen. Waar moet ik aandacht aan besteden? Wie kan ik erbij betrekken? En soms ook: hoe houd ik het kort, zodat ik het proces niet ophoud.

Wil je het complete boek ‘Leiderschap’ van Thecla Goossens bestellen? Dat kan via deze pagina.